آلرژی تماسی به واکنش های آلرژیک ناخواسته پوست، دهان یا اندام های تناسلی در اثر تماس مستقیم با آلرژنها گفته می شود.
واکنش های ناخواسته به آلرژنها که به طریقی دیگر مانند تنفس، خوردن یا تزریق وارد بدن می شوند آلرژی تماسی محسوب نمی شوند هر چند پاسخ ایمنی مشابه بوده و پوست را درگیر سازد.
دو نوع عمده آلرژی تماسی وجود دارد: کهیر تماسی و درماتیت تماسی.
آنچه باعث پیچیدگی بیشتر می شود این است که هر دو این الگوها، خواه توسط سیستم ایمنی بوجود آمده باشند یا نه، مشابه بنظر می رسند.
در کهیر تماسی، در اثر واکنش بین آلرژن و پروتئین ایمنی خاصی بنام IgE که روی ماست سلهای تخصصی پوست قرار دارد هیستامین موجود در ماست سلها آزاد شده و موجب ورم خارش دار می گردد.
کهیر غیر آلرژیک نیز در اثر نفوذ مستقیم مواد شیمیایی (مانند هیستامین موجود در خار گزنه) یا جذب مواد شیمیایی (مانند طعم دهنده غذاها یا نگهدارنده ها در مواد آرایشی) تظاهر می یابد.
درماتیت تماسی نیز علت های آلرژیک و غیر آلرژیک دارد.
برخلاف کهیر تماسی که کم و بیش بلافاصله پس از تماس با ماده مسبب ایجاد می شود، درماتیت تماسی مدتی طولانی تر پس از مواجهه با ماده مسبب (معمولاً چند ساعت یا چند روز بعد) تظاهر می یابد.
در درماتیت تماسی آلرژیک، مواد شیمیایی یا پروتئین ها از طریق پوست نفوذ می یابند و متعاقباً سلولهای ایمنی خون که لنفوسیت نام دارند به سوی پوست جذب می شوند. این حالت زمانی روی می دهد که لنفوسیت ها به واسطه مواجهه های قبلی با ماده شیمیایی یا پروتئینِ مسبب، فعال شده باشند و بتوانند آن ماده شیمیایی یا پروتئین را در میان تعداد انبوهی از مواد دیگر شناسایی کرده و موجب التهاب شوند.
برخی از متداولترین آلرژنهایی که موجب درماتیت تماسی می شوند عبارتند از نیکل، کوبالت، پتاسیم دی کرومات، مواد شیمیایی بکار رفته در تولید لاستیک، رنگ موهای دائمی، میکروب کش های زیستی که در لوازم آرایشی بکار می رود، مواد آرایشی و برخی کرم های پوست، برخی آنتی بیوتیک های موضعی و عطرها.
درماتیت تماسی غیر آلرژیک، درماتیت تماسی تحریکی نامیده می شود و در اثر نفوذ مواد شیمیایی به لایه بیرونی پوست (قشر شاخی) که همانند سدی طبیعی عمل می کند روی داده و به شکل التهاب اگزماییِ موضعی تظاهر می یابد.
عملکرد سدی پوست برای سلامت انسان اهمیت بسزائی دارد. این عملکرد ممکن است در اثر مواجهه مکرر با موادی که چربی های طبیعی پوست را از آن خارج می سازند آسیب ببینند (مانند شوینده ها، صابون ها و حلال هایی که در بسیاری از خانه ها و محصولات مراقبت پوست یافت شده و بصورت روزمره مورد استفاده قرار می گیرند).
در واقع، درماتیت تماسی تحریکی نسبت به درماتیت تماسی آلرژیک شیوع بیشتری دارد و در بیمارانی که زمینه اگزمای آتوپیک، آسم یا حساسیت بهاره دارند و نیز در بیمارانی که به مشاغل معینی مانند نظافت خانه، آرایشگری، پرستاری و مکانیکی مشغولند شایع تر است.
بیماران اغلب خودشان به وجود کهیر تماسی آلرژیک شک می کنند زیرا این عارضه ظرف چند دقیقه در محل تماس پوستی یا تماس مخاطی بوجود می آید و ظرف حدوداً 2 ساعت ناپدید می شود و با هر مواجهه جدیدی مجدداً تظاهر می یابد.
با اینحال، تشخیص طبی ممکن است چندان آسان نباشد زیرا برخی افراد آنچنان نسبت به آلرژن ها حساسیت دارند که کهیر همه جای بدن آنها را فرا می گیرد ( فقط در محل تماس پوستی رخ نمی دهد) و در موارد نسبتاً نادر نیز واکنش می تواند پیشرفت کرده و به آنافیلاکسی تبدیل گردد.
برعکس، کهیر تماسی غیر آلرژیک تنها در موضع تماس روی می دهد و امکان دارد با تأخیر تظاهر یابد.
اگزمای تماسی آلرژیک ممکن است در هر جایی روی پوست که با آلرژن تماس داشته است تظاهر یافته و گسترش بیابد. همانند کهیر تماسی آلرژیک، ضایعه پوستی (rash) نیز می تواند به خارج از ناحیه تماس گسترش یابد؛ با اینحال، هیچگاه منجر به آنافیلاکسی نمی شود.
اگزمای تماسی آلرژیک را می توان از روی میزان پراکندگی آن تشخیص داد زیرا این عارضه زمانی آغاز می شود که با آلرژن تماس صورت گیرد.
اگزمای دست دشواری های زیادی را سبب می شود؛ البته ما از عهده بسیاری از علت های بالقوه اگزما که شناسایی آنها و اهمیت شان دشوار است بر می آییم.
آلرژی می تواند ماه ها یا سالها پس از مواجهه با یک محصول ایجاد شود؛ سازنده نیز می تواند ترکیب شیمیایی محصول را تغییر دهد. بروز اگزمای تماسی تحریکی نیز متداول است.
اگزمای تماسی تحریکی تنها در مناطقی از پوست که تماس مکرر با ماده شیمیاییِ مسبب داشته است تظاهر می یابد.
تست پریک پوست، اندازه گیری IgE سرم مختص به آلرژن یا به کاربردن مستقیم ماده مظنون به پوست یا لب برای تأیید تشخیص کهیر تماسی آلرژیک بکار می رود.
تست پچ عملی است که طی آن، مواد گوناگونی (موادی که معمولاً علت این نوع آلرژی هستند و نیز موادی که در مورد شخص بیمار مورد ظن قرار گرفته اند) روی پوست پشت بدن بیمار گذاشته می شود تا التهابی در مقیاس کوچک، مشابه با اگزمایی که در بیمار تظاهر یافته ایجاد شود. تست های پچ به مدت 48 ساعت روی بدن نگه داشته می شوند و سپس برداشته می شوند. نتیجه نهایی پس از از 48 ساعت دیگر مورد ارزیابی قرار می گیرد.
شناسایی علت آلرژی تماسی بدین دلیل ضرورت دارد که بیمار بتواند تا حد امکان از آن اجتناب کند.
هنگامی که علت آلرژی نامعلوم است اغلب ضرورت می یابد واکنش آلرژیک با استفاده از دارو کاهش یابد.
هر چند کرم های ضد التهاب اغلب مورد استفاده قرار می گیرند ولی خیلی سودمند نیستند و حتی ممکن است خود موجب درماتیت تماسی آلرژیک شوند.
درماتیت تماسی آلرژیک به کمک کرم های استروئید و نرم کننده درمان می شود.
از دیگر درمان ها می توان به نور فرابنفش به همراه یک ماده شیمیایی به نام پسورالن (که به PUVA نیز معروف است) و یکی از مشتقات ویتامین A که به تازگی به بازار عرضه شده و ترتینوئین نام دارد برای درماتیت مقاوم دستها اشاره نمود.
نرم کننده ها به احیای عملکرد سدی پوست که آسیب دیده است کمک می کنند لذا باید آنها را تا هفته ها و حتی ماه ها پس از رفع درماتیت استعمال نمود. این امر به ویژه زمانی اهمیت دارد که درماتیت تماسی تحریکی با درماتیت تماسی آلرژیک همراه است.
تا همین اواخر آلرژی به لاتکس یکی از متداول ترین و معروفترین انواع کهیر تماسی محسوب می شد که افراد بسیاری را در صنعت و مراقبت های بهداشتی درگیر خود ساخته بود. بااین حال، اپیدمی آلرژی لاتکس در حال حاضر به دنبال اقدامات بهداشت عمومی در اجتناب از پروتئین موجود در لاستیک لاتکس طبیعی تحت کنترل درآمده است .هم اکنون نیز ممکن است بیماران مبتلا به آلرژی لاتکس، پس از مواجهه ناخواسته با لاتکس حین اقدامات بیمارستانی و دندانپزشکی، از واکنش آنافیلاکسی هراس داشته باشند.
درماتیت تماسی آلرژیک به مواد شیمیایی موجود در محصولات لاستیکی هنوز مشکل مهمی در سراسر جهان محسوب می شود.
آلرژی به محصولات مراقبت پوست مانند لوازم آرایشی و ضد آفتابها نیز برای افرادی که نمی توانند براحتی محصولات مناسب خود را پیدا کنند مشکل مهمی است؛ البته از آنجا که برچسب زدن روی محصولات آرایشی بهداشتی و محصولات مراقبت پوست در بسیاری از کشورها اجباری شده است پرهیز از ترکیبات خاص آلرژی زا برای این افراد آسانتر گشته است .
درماتیت تماسی شغلی نیز در گذشته مشکل عمده ای در حوزه بهداشت عمومی در جوامع صنعتی محسوب می شد ( و هنوز در برخی مناطق محسوب می شود) و موجب ناتوانی های اساسی، کاهش درآمد و بازنشستگی زودهنگام می شد.
