واکنش هر فردی به داروها متفاوت است. ممکن است یک فرد در حین مصرف داروی خاصی دچار بثورات پوستی شود، در حالی که فرد دیگری که از همان دارو استفاده می کند ممکن است هیچ واکنش نامطلوبی نداشته باشد. آیا این بدان معناست که فرد مبتلا به بثورات پوستی به آن دارو حساسیت دارد؟
همه داروها پتانسیل ایجاد عوارض جانبی را دارند، اما تنها حدود 5 تا 10 درصد از عوارض جانبی به داروها آلرژیک هستند.
چه آلرژیک باشد چه نباشد، واکنش به داروها می تواند از خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشد.
مهم است که تمام داروها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. در صورت داشتن عوارض جانبی نگران کننده یا مشکوک به بروز حساسیت دارویی با پزشک خود تماس بگیرید. اگر علائم شما شدید است، فورا به دنبال کمک پزشکی باشید.
واکنش های آلرژیک
علائم آلرژی نتیجه یک واکنش زنجیره ای است که در سیستم ایمنی بدن شروع می شود. سیستم ایمنی بدن شما نحوه دفاع از خود را کنترل می کند. به عنوان مثال، اگر به یک داروی خاص حساسیت دارید، سیستم ایمنی شما آن دارو را به عنوان یک مهاجم یا آلرژن شناسایی می کند. سیستم ایمنی بدن شما ممکن است به روش های مختلفی به داروها واکنش نشان دهد. یکی از انواع واکنش های ایمنی به دلیل تولید آنتی بادی هایی به نام ایمونوگلوبولین E (IgE) مخصوص دارو است. این آنتی بادی‌ها به سلول‌هایی می‌روند که مواد شیمیایی آزاد می‌کنند و واکنشهای آلرژیک فوری ایجاد می‌کنند. این واکنش علائمی را در بینی، ریه ها، گلو، سینوس ها، گوش ها، مخاط معده یا روی پوست ایجاد می کند و معمولاً در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف دارو رخ می دهد.
شایع ترین پاسخ ایمنی به دارو به دلیل گسترش سلول های T است، نوعی گلبول سفید که دارو را به عنوان خارجی تشخیص می دهد. این سلول‌های T یک پاسخ ایمنی تاخیری را تنظیم می‌کنند که اغلب پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد بثورات خارش‌دار می‌شود و روزها تا هفته‌ها پس از قرار گرفتن در معرض دارو رخ می‌دهد.
بیشتر واکنش های آلرژیک در عرض چند ساعت تا دو هفته پس از مصرف دارو رخ می دهد و بیشتر افراد به داروهایی که در گذشته در معرض آنها قرار گرفته اند واکنش نشان می دهند. این فرآیند «حساسیت» نامیده می شود. با این حال، بثورات ممکن است تا شش هفته پس از شروع انواع خاصی از داروها ایجاد شوند.
شدیدترین شکل واکنش های آلرژیک فوری آنافیلاکسی (an-a-fi-LAK-sis) است. علائم آنافیلاکسی شامل کهیر، تورم صورت یا گلو، خس خس سینه، احساس سبکی سر، استفراغ و شوک است.
بیشتر واکنش های آنافیلاکتیک در عرض یک ساعت پس از مصرف دارو یا تزریق دارو رخ می دهد، اما گاهی اوقات واکنش ممکن است چند ساعت بعد شروع شود. آنافیلاکسی می تواند منجر به مرگ شود، بنابراین در صورت مشاهده این علائم ضروری است که فوراً به پزشک مراجعه کنید.
آنتی بیوتیک ها شایع ترین مقصر آنافیلاکسی هستند، اما اخیراً نشان داده شده است که داروهای شیمی درمانی و آنتی بادی های مونوکلونال نیز باعث آنافیلاکسی می شوند.
شدیدترین نوع واکنش های تاخیری دارویی نه تنها باعث ایجاد بثورات می شود، بلکه ممکن است اندام های دیگر از جمله کبد، کلیه ها، ریه ها و قلب را نیز درگیر کند. تاول ها ممکن است نشانه ای از واکنش های دارویی جدی به نام سندرم استیونز-جانسون و نکرولیز اپیدرم سمی (TEN) باشد که در آن سطوح چشم، لب ها، دهان و ناحیه تناسلی ممکن است درگیر وزخم شوند.
در صورت مشاهده هر یک از این موارد باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. بسیاری از داروها می توانند این واکنش های تاخیری شدید را ایجاد کنند، از جمله آنتی بیوتیک ها، داروهای صرع (تشنج)، افسردگی و نقرس.
با این حال، همه واکنش های آلرژیک دارویی شامل یک واکنش ایمنی خاص نیستند. برخی از افراد بر اثر مواد حاجب داخل وریدی که در عکس برداری با اشعه ایکس یا سی تی اسکن استفاده می شوند، گرگرفتگی، خارش یا افت فشار خون را تجربه می کنند. اگر برای فشار خون بالا از مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) استفاده می کنید، ممکن است دچار سرفه یا تورم صورت و زبان شوید.
علاوه بر این، برخی از افراد به آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) حساس هستند. یک نوع حساسیت به آسپرین یا NSAID ممکن است باعث گرفتگی بینی، خس خس سینه و مشکل در تنفس شود. این بیشتر در بزرگسالان مبتلا به آسم و در افراد مبتلا به پولیپ بینی (توده های خوش خیم) دیده می شود. واکنش های دیگر به NSAID ها می تواند منجر به کهیر یا در موارد نادر واکنش های شدید منجر به شوک شود.
تعدادی از عوامل بر احتمال داشتن واکنش نامطلوب به یک دارو تأثیر می گذارد. این موارد عبارتند از: ژنتیک، خصوصیات شیمیایی بدن، قرار گرفتن مکرر در معرض دارو یا وجود یک بیماری زمینه ای. همچنین، داشتن حساسیت به یک دارو، فرد را مستعد آلرژی به یک داروی غیرمرتبط دیگر می کند. برخلاف باور رایج، سابقه خانوادگی واکنش به یک داروی خاص معمولاً شانس شما را برای واکنش به همان دارو افزایش نمی دهد.
واکنش های غیر آلرژیک
واکنش های غیر آلرژیک بسیار شایع تر از واکنش های آلرژیک دارویی است. این واکنش ها معمولاً بر اساس خواص داروهای درگیر قابل پیش بینی هستند. علائم واکنش های دارویی غیر آلرژیک بسته به نوع دارو متفاوت است. افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند اغلب از استفراغ و ریزش مو رنج می برند. برخی از آنتی بیوتیک ها روده ها را تحریک می کنند که می تواند باعث دل درد و دل پیچه و اسهال شود.
احتیاطات لازم
مهم است که در مورد هرواکنش نامطلوبی که هنگام مصرف دارو تجربه می کنید وضعیت را به پزشک خود گزارش دهید. فهرستی از داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنید را داشته باشید و اگر در گذشته واکنش هایی به داروهای خاص داشته اید، یادداشت ویژه ای داشته باشید. این لیست را با پزشک خود در میان بگذارید و در مورد اینکه آیا باید از مصرف هر داروی خاصی اجتناب کنید یا باید از علایم هشداردهنده خاصی استفاده کنید که به افراد در مورد آلرژی شما پیام می دهد، با پزشک خود صحبت کنید.
چه زمانی باید به فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی مراجعه کرد
اگر سابقه واکنش به داروهای مختلف دارید، یا اگر واکنش جدی به یک دارو دارید، فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی، که اغلب به عنوان آلرژیست شناخته می شود، آموزش های تخصصی برای تشخیص مشکل و کمک به شما در ایجاد برنامه ای برای محافظت از شما در آینده را دارد.
نکات مهم
دکتر بابک قلعه باغی
فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی
